Renowacja Pomnika „Mogiła rozstrzelanych” w miejscowości Lubatowa

Renowacja Pomnika „Mogiła rozstrzelanych” w miejscowości Lubatowa.

Wniosek o dofinansowanie zadania realizowanego

ze środków pozostających w dyspozycji ministra właściwego

do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego

GROBY I CMENTARZE WOJENNE W KRAJU 2021

Opis projektu

Zadanie polega na renowacji pomnika „Mogiła rozstrzelanych” w miejscowości Lubatowa. Pomnik – mauzoleum mieszkańców miejscowości, którzy stracili życie podczas II wojny światowej znajduje się przed kościołem św. Stanisława Biskupa. Mogiła powstał 1945 gdzie do grobu zostali złożeni ekshumowani mieszkańcy którzy zostali rozstrzelani w czasie pacyfikacji wsi. Pomnik „Mogiła Rozstrzelanych” w Lubatowej został ukończony w 1955 roku. Od tego czasu był poddany tylko bieżącym naprawom i konserwacjom. Część elementów otoczenia powstała w sposób spontaniczny w różnych okresach historii. Jedynie sam pomnik został wyczyszczony i zakonserwowany w 2018 roku.

                Celem zadania jest popularyzowanie i upowszechnianie wiedzy o miejscu pamięci oraz jego znaczeniu dla historii, dziedzictwa i tożsamości narodowej naszej małej ojczyzny poprzez remont pomnika „Mogiły rozstrzelanych” w Lubatowej wraz z budową elementów małej architektury. Planuje się, po uprzednim demontażu istniejących elementów małej architektury, montaż nowych- słupków wygrodzeniowych wraz z łańcuchami zabezpieczającymi, misy z „wiecznym płomieniem” czy nowej tablicy pamiątkowej i symbolicznych nagrobków od południowej strony pomnika w miejscu pochówku ofiar II Wojny Światowej. Zachowując i szanując istniejący kontekst oraz kompozycję, projekt w założeniu ma poprawić i podkreślić wagę i symbolikę miejsca. W tym celu projektuje się wymianę płyt stanowiących utwardzenie terenu wokół miejsca pamięci na nowe elementy, które swoim materiałem, barwą i projektowanym układem harmonizować będą z istniejącym obiektem pomnika oraz poprawią ogólną estetykę i podwyższą walory tego miejsca. Planuje się ponadto montaż nowych masztów flagowych.

Wartość projektu wynosi: 158 914,52 zł

Środki Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu –  50 852,00 zł

Środki o dofinansowanie z Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie – 50 000,00 zł

Środki własne Gminy Iwonicz-Zdrój –  58 062,52 zł

Harmonogram realizacji projektu:

Data rozpoczęcia realizacji projektu: styczeń 2021

Data zakończenia realizacji projektu: wrzesień 2021

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych” oraz logotypu Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

POMNIK „MOGIŁA ROZSTRZELANYCH” POŚWIĘCONY OFIAROM II WOJNY ŚWIATOWEJ

Czas II wojny światowej dla mieszkańców Lubatowej to okres, którego nigdy nie zapomną. Pozostało wiele śladów z tych, jakże tragicznych czasów. W Lubatowej powstał jeden z pierwszych na tym terenie ruch oporu. Organizatorem ogniwa konspiracyjnego był Michał Zygmunt, młody oficer, który zbiegł z transportu do oflagu. Wraz z księdzem Nalepą, kierownikiem szkoły Józefem Myśką, nauczycielką Zofią Burghartową oraz ppor. Janem Kopczą z Lubatówki i Stanisławem Turkiem zorganizował pierwsze przerzuty na Węgry. Po nawiązaniu łączności z grupą z Miejsca Piastowego konspiratorzy z Lubatowej weszli w skład organizacji Służba Zwycięstwu Polski, a po jej wchłonięciu przez Związek Walki Zbrojnej stali się głównymi organizatorami placówki ZWZ w Dukli (kryptonim „Dalia”). Po aresztowaniu i osadzeniu Zygmunta w Oświęcimiu komendantem placówki został Jan Kopcza (pseudonim „Waldemar”). Placówka ta, obok wcześniejszych przerzutów, zajmowała się gromadzeniem broni, rozbudową siatki konspiracyjnej, ukrywaniem ludzi poszukiwanych przez Niemców – głównie w domach górnej części wsi, przysiółku Doły i Kolonia, akcjami propagandowymi i sabotażowymi. Jedną z takich akcji było wypuszczenie ropy w kopalni „Lubatówka”. W Lubatowej obok oddziału ZWZ/AK z inicjatywy Jakuba Stanisza, powstała konspiracja ludowców „Chłostra”, przekształcona później w Bataliony Chłopskie. Już w 1940 roku zorganizowano komplety tajnego nauczania w zakresie szkoły podstawowej i średniej. W wiosce zorganizowano schronienie dla jeńców radzieckich, którzy uciekli z obozu pod Rymanowem, dla Polaków wypędzonych z Wielkopolski i Śląska, a także dla partyzantów z oddziału OP-11 dowodzonego przez Józefa Czuchrę (pseudonim „Orski”) wracającego z akcji „Łańcuch” na słowacką placówkę graniczną w Čertižném. Ścigający partyzantów żołnierze niemieccy w odwecie zastrzelili dwóch mieszkańców Lubatowej: Stanisława Frankiewicza, u którego oddział kwaterował oraz Błażeja Zająca – komendanta warty wiejskiej. W 1944 roku po czerwcowym zamachu partyzantów na Paula Diebala, krwawego komendanta Schutzpolizei w Dukli, Niemcy w akcji pacyfikacyjnej aresztowali i zamordowali 1 lipca w Lesie Warzyckim koło Jasła kilkunastu mieszkańców Lubatowej.

Niedługo po tym tragicznym ciosie mieszkańców Lubatowej objęła kolejna pacyfikacja. Tym razem aresztowano 38 lubatowian, których stracono 24 lipca 1944 roku w Lesie Grabińskim koło Iwonicza. Razem z nimi zastrzelono aresztowanych w tym czasie mieszkańców Iwonicza, Brzostka, Korczyny i innych nierozpoznanych.

Mieszkańcy Lubatowej nie zatracili ducha patriotyzmu i w dalszym ciągu uczestniczyli w akcjach partyzanckich, m.in. 20 sierpnia 1944 roku przysłużyli się w zdobywaniu Iwonicza-Zdroju i rozbrojeniu placówki niemieckiej. Kolejnym aktem dywersyjnym miejscowego oddziału AK było rozbrojenie taboru niemieckiego i rozdanie zdobycznych koni mieszkańcom wsi. W tym też czasie przejęto od partyzantów słowackich broń i amunicję, którą przewieziono do Iwonicza-Zdroju. Kolejne wrześniowe walki z okupantem na terenie Lubatowej i okolicy wspomogły inne oddziały ruchu oporu, zakwaterowane we wsi i w lesie koło Cergowej – pluton „Boruty”, a także kompania „Moreny”. Dzięki uderzeniu wojsk IV Frontu Ukraińskiego Lubatowa była już wolna 17 września 1944 roku.

II wojna światowa pochłonęła życie wielu mieszkańców Lubatowej, dlatego też ku ich czci i pamięci, w hołdzie tym, którym zostało odebrane życie, abyśmy mogli cieszyć się wolnością, wystawiono pomnik projektu Stanisława Jakubczyka. Pomnik postawiony w 1947 roku zawierał dwie tablice ze zdjęciami i nazwiskami poległych w walce lub zamordowanych przez okupanta.

Niszczycielskie działanie czasu spowodowało, że tablice ze zdjęciami zastąpiono tablicami z wykazem nazwisk lubatowian poległych i zamordowanych w czasie wojny i okupacji.

Niezłomna postawa mieszkańców Lubatowej w czasie II wojny światowej została doceniona przez Radę Państwa PRL i bohaterską miejscowość odznaczono Krzyżem Walecznych, o czym świadczy instalacja umieszczona przy wjeździe do Lubatowej.

Pomnik sławiący bohaterstwo i męczeństwo lubatowian, projektu malarza i rzeźbiarza Stanisława Jakubczyka, syna tej ziemi, przechodził wiele modyfikacji wynikających z degradującego wpływu przyrody oraz konieczności zmian nadających mu godny wygląd. W 2021 roku dokonano modyfikacji części grobowej z drugiej strony pomnika oraz całego otoczenia.

Stan pomnika z przed remontu:

Prace remontowe przy pomniku:

Uroczystość odsłonięcia pomnika „Mogiła rozstrzelanych” po renowacji

Odnowiony Pomnik „Mogiła rozstrzelanych” w Lubatowej