Lubatowa

W południowo-wschodniej Polsce, w malowniczej dolinie niewielkich wzniesień Beskidu Niskiego znajduje się rzymsko-katolicka parafia Lubatowa. W omawianym czasie parafia ta poczynając od północy graniczyła z: Lubatówką i Iwoniczem, od wschodu z Wólką i Bałucianką, od południa z Kamionką i od zachodu z Jasionką. Zabudowania mieszkalno-gospodarcze ciągną się wzdłuż rzeki Lubatówka (5 km). Kilkanaście domów rozsianych jest także po okolicznych pagórkach i mniejszych dolinach, do których dojazd jest nieraz uciążliwy. Lubatowa dzieli się na kilka przysiółków, jak: Nawsie, Doły, Kolonia, Kochanówka, Potok, Rola, Łąka.

Lubatowa leży w jednostce tektonicznej zwanej Beskidem Niskim, na południe od Dołów Jasielsko-SanockJasielsko-Sanockd Bieszczadów i na wschód od Beskidu Sądeckiego. Beskid Niski granicami swymi ciągnie się od Przełęczy Łupkowskiej i pasma Wołosania, położonego na wschód od Osławy, na zachód wzdłuż granicy państwa do Bramy Tylickiej. Pasma górskie tworzące Beskid Niski posiadają zmienny przebieg i różny układ. Ich wysokość nie przekracza 1000 m. n.p.m. (Lackowa 997 m. n.p.m.), a największe obniżenie występuje na Przełęczy Dukielskiej, której wysokość wynosi 500 m. n.p.m. środkową część Beskidu Niskiego stanowią Góry Dukielskie, na obszarze których w północnej części położona jest Lubatowa. Leży ona nad rzeką Lubatówką, w dolinie 400 m. n.p.m. Dolina ta ścieśniona jest od południa górą Osiecznikiem (633 m. n.p.m.) i lasem Górskim, a od wschodu górą Lisowską o wysokości 605 m. n.p.m. Na północy Lubatowej wznosi się góra Żabia (550 m. n.p.m.). Jest to bezleśne wzniesienie, z którego rozciąga się piękny widok na wioskę i piętrzącą się nad nią górą Cergową (718 m. n.p.m.).

Jednym z ważniejszych czynników mających wpływ na osadnictwo są gleby. Różnorodny materiał skalny podłoża oraz urozmaicona rzeźba stanowią główne przyczyny zmienności gleb. Duży wpływ na obecne wykształcenie poszczególnych typów gleb na terenie Lubatowej odegrały również warunki klimatyczne, szata roślinna oraz czas, a także działalność człowieka. Na omawianym obszarze generalnie przeważają gleby górskie. Nieprzepuszczalne podłoże z domieszką łupków, piaskowców, gliniaste oraz gleby ilaste. Z punktu widzenia użyteczności rolniczej są one średniej wartości produkcyjnej, ciężkie w uprawie. Pod użytkami rolnymi zaliczane do V i IV klasy bonitacyjnej, pod użytkami zielonymi do IV i V klasy, a pod lasami do II i III klasy bonitacyjnej.

Doniosłą rolę w procesie modelowania podgórskiego krajobrazu odgrywają wody płynące. Erozyjno – akumulacyjne działanie rzek, potoków i strumieni dało w rezultacie swoistą topografię terenu i wpłynęło na specyficzny charakter gleb. Na terenie parafii Lubatowa znajduje się jedna rzeka Lubatówka, którą zasila kilka małych strumyków. Wypływa w południowej części miejscowości, ze źródła znajdującego się w lesie Górskim; po zachodniej stronie wzgórza Osiecznik. Źródło to znajduje się na wysokości 633 m. n.p.m. Płynie na północ, w okolicach kościoła jest na poziomie 438 m. n.p.m. Na granicy Lubatowej i Lubatówki płynie na poziomie 353 m. n.p.m. W Rogach zasila ją dość duży potok Iwonicki. Następnie opływa od zachodu Miejsce Piastowe i Winną górę (343 m. n.p.m.). W Głowience zostaje zasilona wodami kolejnego potoku Olszyny. W północno – zachodniej części Krosna uchodzi do Wisłoka. Ujście znajduje się na poziomie 258 m. n.p.m. Spadek od żródła do ujścia wynosi więc 375 m. n.p.m. Długość rzeki wynosi 23 km. W omawianym okresie w wodach Lubatówki żyły następujące ryby: błyskotka, brzanka, jelec, karasek, kiełb, kijanka, lin, lipina, miętus, piskorz, płodka, śliż i wierzbówka.

Biorąc pod uwagę wysokość nad poziom morza, klimat Lubatowej zaliczany jest do strefy klimatu podgórskiego, obejmujący obszary od 300 do 500 m. n.p.m. Charakterystyczne dla niego są znaczne skoki temperatury. Przeciętna temperatura rzeczywista w skali rocznej waha się dla Lubatowej w granicach 5,5 – 6,5oC, stycznia od -4 do -5oC. średnie temperatury powietrza miesięcy letnich wynoszą: czerwiec 15,6, lipiec 16,5 i sierpień 16oC. Zima jest długa i mroźna. Liczba dni z mrozem waha się w granicach 85 – 90 w ciągu roku. Pierwsze śniegi spadają w połowie listopada i utrzymują się do początku kwietnia. Największa grubość pokrywy śnieżnej przypada na luty i dochodzi do 45cm. Przeciętna ilość opadów w roku wynosi od 650 do 900mm. Rozkład tych opadów w ciągu wykazuje dużą różnorodność. Duże szkody czynią na tych terenach burze gradowe, zwykle połączone z silnym wiatrem „powalają i skręcają” łany zbóż, niszcząc w ten sposób duży procent plonów. Lubatowa znajduje się w tzw. Bramie Dukielskiej, która ułatwia napływ powietrza z południa, z obszaru Niziny Węgierskiej. Położenie to sprawia, że różnorodność, zmienności i częstotliwości stanów pogodowych jest w tym rejonie nieco inna, niż w innych częściach Karpat. Cechą wyróżniającą omawiany obszar jest występowanie silnych wiatrów południowych i południowo-zachodnich zwanych tutaj dukielskimi. Wiatry te występują najczęściej wczesną wiosną przynosząc odwilż oraz w okresie późnej jesieni i w zimie. Rzadziej natomiast występują latem. Są to wiatry silne, powyżej 10 m/sek lub bardzo silne, powyżej 15 m/sek i trwają od jednego do kilku dni. Przy prędkości powyżej 20 m/sek wyrządzają one duże szkody w drzewostanach i w zabudowaniach (zrywają dachy). W zimie powodują tworzenie się znacznych zasp śnieżnych oraz wyrządzają duże szkody w rolnictwie (niszczenie gleby i ozimin na stokach dowietrznych i zawietrznych wskutek wywierania i osadzania śniegu i materiału glebowego). Stwierdzono również niekorzystny ich wpływ na organizm ludzki.

Chcąc dojechać z Lubatowej do znacznych ośrodków miejskich w regionie: Rzeszowa, Przemyśla, Lwowa czy Krakowa, należało udać się do Dukli, Krosna, bądź Iwonicza. Przez Duklę przechodził gościniec podkarpacki Jasło-Lwów, który prowadził przez Równe, Rogi do Miejsca Piastowego. Tutaj następowało rozgałęzienie w trzech kierunkach. Pierwszy na zachód w stronę Jasła i Krakowa. Drugi prowadził przez Dynów do Przemyśla i Lwowa. Trzeci przez Iwonicz do Rymanowa. W Iwoniczu występowało również rozgałęzienie prowadzące w stronę Rogów i Iwonicza Zdroju. Z Dukli można było dojechać do Jasła przez Żmigród oraz na Węgry przez Trzcianę, Tylawę, Barwinek i Przełęcz Dukielską. Do Rzeszowa można było dojechać jadąc przez Miejsce Piastowe, Turaszówkę, Ustrobnąą, Frysztak i Strzyżów. Odległość z Lubatowej do Dukli wynosiła około 7 km, do Krosna 27 km, do Rzeszowa około 90 km, a do Przemyśla około 120 km. Ważną rolę w szlaku komunikacyjnym stanowiła linia kolejowa Stróż-Zagórz, ze stacjami Jedlicze, Polanka, Krosno, Iwonicz (Łężany). Jej budowę zakończono w 1884 roku. Odległość z Lubatowej do stacji kolejowej w Iwoniczu (Łężany) wynosiła około 16 km, a do stacji w Krośnie 27 km. Linią tą można było dojechać, choć nie bezpośrednio, z Iwonicza do miasta wojewódzkiego-Lwowa. W części północnej powiatu krośnieńskiego znajdowało się część linii kolejowej Rzeszów-Jasło, ze stacjami: w Wiśniowej, Frysztaku, Szybówce i Moderówce. Wymienione drogi były stosunkowo dobrze utrzymane. Gorzej przedstawiała się sprawa dróg w obrębie gminy Lubatowa, a które prowadziły przez Jasionkę do Dukli oraz przez Lubatówkę, Rogi do Miejsca Piastowego i Iwonicza. Drogi te w okresie wzmożonych opadów deszczu, czy w zimie były ogromnie trudne do podróży, a czasami nieprzejezdne.